Landbouwkundige principes van de aardappelteelt

Gewaskenmerken

Aardappelen ontwikkelen een draderig wortelstelsel. Doorgaans worden deze wortels niet langer dan 60 cm. In vergelijking tot graangewassen, waarvan de wortels een lengte van zeker 120 cm kunnen bereiken, zijn aardappelen dus relatief vlakwortelend. Hierdoor kunnen aardappelen vaak niet profiteren van vocht en voedingselementen op grotere diepte in de bodem. 

Hoewel bodemtemperaturen tussen 10 en 35 °C het gunstigst zijn voor de wortelvorming, ontwikkelen de wortelstelsels zich het meest actief bij een bodemtemperatuur tussen 15 en 20 °C. 

De bladgroei vindt plaats bij temperaturen tussen 7 en 30 °C, maar is het sterkst bij ca. 20 tot 25 °C. De optimale temperaturen voor de groei van de knoluitlopers zijn vergelijkbaar.

De aardappelknol is het vergrote deel van een worteluitloper (stoloon). De vorming van een dergelijke knol wordt in gang gezet wanneer de dagen korter worden (minder daglicht), onder invloed van groeihormonen. Hoe lager de bodemtemperatuur, hoe sneller de knolvorming en hoe groter het aantal knollen. De optimale bodemtemperatuur voor de vorming van knollen bedraagt 15 °C tot 20 °C.

Onder deze omstandigheden heeft de aardappelplant korte worteluitlopers en scheuten. Langere daglengten vertragen de knolvorming en hebben een gunstig effect op de groei van de worteluitlopers en de scheuten.

Lage stikstofgehalten en hoge sacharosegehalten (suiker) in planten zijn gunstig voor de vorming van knollen. Eenmaal gevormd, ontwikkelen deze zich in gematigde klimaten snel bij een maximale groeisnelheid van 1400 kg/ha/dag. Latere rassen lijken gevoeliger te zijn voor meer zonlicht (langere dagen) of hogere temperaturen.

Fysiologische veroudering

Door de teelt van voorgekiemde pootaardappelen kan de groei van het gewas worden bespoedigd. De omvang van deze reactie en de hierdoor behaalde toename van de opbrengst zijn terug te voeren op de fysiologische leeftijd van het pootgoed op het moment van poten.

De opslagtemperatuur van het pootgoed is van doorslaggevend belang voor het regelen van de fysiologische veroudering. Door een stijging van de opslagtemperatuur tot meer dan 4 °C wordt een onderbreking van de kiemrust en de groei van de scheuten gestimuleerd.

De som van de temperatuur vanaf het tijdstip van deze onderbreking van de kiemrust bepaalt de fysiologische leeftijd van een knol op het moment van poten.

De som van de temperatuur die nodig is om voor het poten de gewenste fysiologische leeftijd te behalen, is per ras verschillend. Voorgekiemde knollen bieden voordelen wanneer vroege aardappelen gepoot moeten worden, of wanneer het teeltseizoen kort is. Knollen die slechts beperkt zijn gekiemd zijn geschikt voor langere groeifasen waarbij een aanhoudende groei van de aardappelen gewenst is voor het behalen van een maximale opbrengst. Bij het poten van de voorgekiemde pootaardappelen moeten het aantal en de lengte (maximaal 2 cm) van de kiemen worden gecontroleerd, om een optimale groei volgens plantenafstand te garanderen en voor minimale beschadiging aan de scheuten te zorgen bij het poten.

Bodemsoort en bewerking

Aardappelen worden verbouwd op uiteenlopende bodems (zand, leem etc.) met verschillende watervasthoudende vermogens. Een voor de aardappelteelt ideale bodem heeft een goede bodemstructuur en is waterdoorlatend, wat leidt tot een voor de ontwikkeling van de knollen geschikte wortelbeluchting en een minimale aantasting door wortelziekten.

Aardappelen gedijen het best op bodems met een pH-waarde tussen 5,5 en 7,0 met een laag zoutgehalte. In de praktijk worden aardappelen echter geteeld op bodems met pH-waarden tussen 4,5 en 8,5, wat een duidelijk effect heeft op de beschikbaarheid van bepaalde voedingsstoffen. Bodems met extreme pH-waarden moeten waar praktisch mogelijk worden aangepast.

Bij lage pH-waarden kunnen aardappelen leiden onder de toxische effecten van aluminium en overige zware metalen. Ook de beperkte beschikbaarheid van fosfor en molybdeen kan dan een negatieve invloed hebben.

Bij pH-waarden van meer dan 7,5 zijn voedingselementen, vooral fosfor en sporenelementen, mogelijk beperkt beschikbaar, hoewel het totale gehalte aan deze chemische elementen in de bodem hoog is. Door bekalking kunnen ongewenste, lage pH-waarden worden verhoogd. Daarbij is het echter belangrijk dat de kalkgift ten minste 6 maanden vóór het poten van de aardappelen plaatsvindt. Aardappelen zijn vatbaarder voor aardappelschurft, wanneer zij worden geteeld op bodems met een hoge pH-waarde.

Aanaarden

Aardappelen worden vaak in richels of heuvels geplant omdat dit zorgt voor een goed gedraineerde, goed beluchte omgeving voor een sterke gewasgroei.

In koudere bodems verhogen de richels de bodemtemperatuur waardoor sneller kieming en vroege groei mogelijk zijn.

Wanneer er kunstmest aan de zijkanten wordt gegeven, maakt het opnieuw maken van de rug de opname van de meststof in de grond rondom de knol mogelijk.

Randen maximaliseren ook de dekking van de ontwikkelende knol, om vergroening te voorkomen en ervoor te zorgen dat knollen goed gevormd zijn, gelijkmatiger zijn en minder kans op beschadiging hebben. 

Watermanagement

Schommelingen in de bodemvochtigheid in een rug leiden tot een ongelijkmatige knolvorming, misvormingen en barsten in de knollen. Zelfs een afwijking in de bodemvochtigheid van 10% kan al kritisch zijn. Daarom moet bij het gebruik van druppelbevloeïingssystemen de slang ook bovenop de rug worden geplaatst. 

Ook het behoud van een optimale bladmassa is van doorslaggevende betekenis voor efficiënt watergebruik. Agrariërs in gebieden met hoge temperaturen dienen te letten op een snelle sluiting van de rijen (door de bladeren), waardoor zo weinig mogelijk water vanaf de bodemoppervlakte verdampt.